Jednym z najczęstszych powodów ustanowienia ustroju rozdzielności majątkowej między małżonkami są zobowiązania jednego z nich.

Czy każdy dług zaciągnięty bez wiedzy współmałżonka warunkuje ustanowienie przez sąd przymusowej rozdzielności majątkowej?

Jak wygląda sprawa długów dotyczących działalności gospodarczej jednego małżonka?

Wiele osób wie, że w sytuacji zaciągania przez jednego z małżonków ryzykownych zobowiązań, drugi małżonek ma pewne pole do działania. Mniej osób wie, jakie konkretnie działania należy podjąć w takiej sytuacji. Część osób wie, że prawo przewiduje rozwiązanie w postaci przymusowego ustanowienia rozdzielności majątkowej przez sąd. Ustanowienie to może nawet działać wstecznie do daty wniesienia powództwa.

Czy w każdej sytuacji sąd stanie po stronie małżonka nieświadomego ryzykownych poczynań drugiego? Czy do stanowienia przez sąd ustroju przymusowej rozdzielności majątkowej między małżonkami wystarczy, że jeden małżonek zadłuży się bez zgody i wiedzy drugiej strony? Odpowiedź na powyższe pytania brzmi „nie”. Bywa przecież tak, że strona zaciągająca zobowiązanie działa na rzecz interesu rodziny. Mógł się zadłużyć biorąc pożyczkę na zakup dobra usprawiedliwionego interesem rodziny. Pożyczka taka mogła być przeznaczona i spożytkowana na bieżące potrzeby rodziny, takie jak opłaty za mieszkanie, zakup żywności, odzież, leczenie itp. Sytuacje takie wykluczają możliwość ustanowienia przymusowej rozdzielności majątkowej z powodu zaciągniętych długów. Inaczej przedstawia się sprawa, gdy zaciągnięty dług nie ma nic wspólnego z zaspokajaniem potrzeb rodziny. Jeśli na dodatek prawdopodobne jest, że małżonek może zaciągać podobne długi w przyszłości – ustanowienie rozdzielności majątkowej staje się więcej niż zasadne.

Subtelna różnica między jednym i drugim uwidoczniona została w cytowanym niżej orzeczeniu Sądu Najwyższego:

„Nie samo zaciągnięcie długu, nawet znacznego, lecz dopiero zaciągnięcie takiego długu, który nie był usprawiedliwiony interesem rodziny kwalifikuje zachowanie pozwanego małżonka jako naganne i przy istnieniu niepomyślnych prognoz co do tego, aby małżonek ten powstrzymał się w przyszłości od tego rodzaju zachowania, spełnia warunki do uznania zaciągnięcia długu za ważny powód w rozumieniu art. 52 KRO.”(wyrok Sądu Najwyższego z dnia 27.2.1995 r., III CRN 7/95)

Kredyt na działalność gospodarczą a rozdzielność majątkowa

Nie mniej ważne jest zagadnienie związane z kredytami zaciąganymi w związku z działalnością gospodarczą prowadzoną przez jednego z małżonków.

Trudno odmówić słuszności twierdzeniu, że z prowadzonej przez męża lub żonę działalności gospodarczej zyski wynosi cała rodzina. Tak więc, w sytuacji jakichś niepowodzeń przy prowadzeniu tej działalności ich skutki mogą dotknąć całą rodzinę. Skutki te nie dotykają wyłącznie osoby prowadzącej działalność.

Oto orzeczenie, które Sąd Najwyższy wydał na ten temat:

„Dług zaciągnięty w interesie rodziny może oznaczać nie tylko jak dotychczas dług zaciągnięty na utrzymanie rodziny, ale często także dług zaciągnięty na działalność gospodarczą, a niepowodzenia w niej nie mogą obciążyć jedynie małżonka ją prowadzącego, chyba że działania jego były tak rażąco nieracjonalne, iż wykraczają poza mieszczące się w ryzyku związanym z działalnością gospodarczą.” (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7.4.1995 r., III CRN 2/95)

Z powyższego orzczenia wynika, że jedynie rażąco nieracjonalne działanie przy prowadzeniu działalności gospodarczej jednego małżonka może być powodem do całkowitego zdjęcia odpowiedzialności z drugiego małżonka. Jeśli granica dopuszczalnego ryzyka nie zostanie przekroczona przyjmuje się, że drugi małżonek musiał brać pod uwagę to, iż działalność gospodarcza przynosi głównie korzyści, ale może też przynieść stratę.

Podsumowując: nie każde zobowiązanie zaciągnięte przez jednego z małżonków jest podstawą do sądowego ustanowienia przymusowego ustroju rozdzielności majątkowej między małżonkami. Podstawą do ustanowienia takiego ustroju są tylko długi zaciągnięte nie w interesie rodziny. Z kolei długi wynikające z działalności gospodarczej jednego małżonka obciążają obie strony, w sytuacji gdy małżonek prowadzący działalność nie dokonywał rażąco nieracjonalnych i ryzykownych działań.

Adwokat Wodzisław Śląski, Jastrzębie-Zdrój, Katowice, Rozwód, Mecenas Patryk Riedel