Nienależnie pobrane świadczenia rodzinne i wychowawcze – co robić? Poradnik 2025


Piszemy odwołania od wszystkich decyzji
Zachęcamy do kontaktu mailowego.
Dzięki temu możemy dokładniej odpowiedzieć
na wszystkie Państwa pytania
i szybciej rozwiązać Państwa sprawę.
E-mail: odwolanie.zus@gmail.com, tel.: 530 929 072


Co to są świadczenia rodzinne i wychowawcze?

Świadczenia rodzinne i wychowawcze to forma pomocy finansowej przyznawanej przez państwo rodzinom wychowującym dzieci. Celem tych świadczeń jest wsparcie w pokrywaniu kosztów utrzymania i wychowania dzieci, a także pomoc rodzinom znajdującym się w trudnej sytuacji materialnej lub życiowej.


Rodzaje świadczeń rodzinnych i wychowawczych:


1. Świadczenia rodzinne:

Przyznawane w oparciu o kryterium dochodowe, mają na celu pomoc w utrzymaniu dziecka:

  • Zasiłek rodzinny – podstawowe świadczenie przysługujące na dziecko w określonym wieku i przy spełnieniu kryterium dochodowego.

  • Dodatki do zasiłku rodzinnego, np.:

    • z tytułu urodzenia dziecka,

    • z tytułu opieki nad dzieckiem w czasie urlopu wychowawczego,

    • z tytułu samotnego wychowywania dziecka,

    • z tytułu wychowywania dziecka w rodzinie wielodzietnej,

    • z tytułu rozpoczęcia roku szkolnego,

    • na pokrycie wydatków związanych z dojazdem dziecka do szkoły.


2. Świadczenia wychowawcze (np. 800+):

Świadczenia przyznawane niezależnie od dochodu (aktualnie) – głównie:

  • Świadczenie wychowawcze 800+ – 800 zł miesięcznie na każde dziecko do 18. roku życia, niezależnie od dochodu rodziny (od 2022 r. obsługiwane przez ZUS).

  • Rodzinny Kapitał Opiekuńczy (RKO) – 12 000 zł na drugie i kolejne dziecko w wieku 12–35 miesięcy.

  • Dofinansowanie do opieki żłobkowej – dla dzieci nieobjętych RKO, w formie dopłaty do czesnego w żłobku, klubie dziecięcym lub u opiekuna dziennego.


Kiedy mamy do czynienia z nienależnie pobranym świadczeniem?

Zgodnie z art. 30 ustawy o świadczeniach rodzinnych oraz art. 25 ustawy o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci, świadczenia uznaje się za nienależnie pobrane, gdy:

  • zostały wypłacone mimo braku prawa do ich otrzymania (np. błędnie podane dochody, zmiana sytuacji życiowej, brak aktualizacji danych),

  • świadczenie zostało przyznane na podstawie fałszywych lub nieaktualnych informacji,

  • nie poinformowano urzędu o zmianach mających wpływ na prawo do świadczenia (np. rozwód, wyjazd za granicę, podjęcie pracy),

  • świadczenie zostało wypłacone mimo, że dziecko przestało mieszkać z rodzicem, który pobierał świadczenie,

  • nastąpiła kumulacja świadczeń z kilku źródeł – np. świadczenie pobrane w Polsce i jednocześnie w innym kraju UE (tzw. koordynacja świadczeń rodzinnych).


Co trzeba zrobić, gdy otrzymasz decyzję o nienależnym pobraniu?

  1. Nie panikuj! Najważniejsze to zapoznać się z decyzją administracyjną.

  2. Sprawdź, czy decyzja jest prawidłowa – porównaj dane z decyzji z własną sytuacją.

  3. Masz 14 dni na złożenie odwołania – najczęściej do Samorządowego Kolegium Odwoławczego (SKO).

  4. Możesz wnosić o rozłożenie zwrotu na raty, umorzenie lub odroczenie spłaty – warto to zrobić, jeśli masz trudną sytuację materialną.

  5. Jeśli decyzja stanie się ostateczna, a nie zapłacisz dobrowolnie, urząd może wszcząć postępowanie egzekucyjne (np. przez komornika lub urząd skarbowy).


Jak wygląda procedura?

  1. Wszczęcie postępowania przez urząd.

  2. Zebranie materiału dowodowego – np. analiza PIT, zaświadczeń, danych ZUS.

  3. Wydanie decyzji – najczęściej określającej dokładną kwotę do zwrotu oraz podstawę prawną.

  4. Możliwość odwołania – w ciągu 14 dni od dnia doręczenia decyzji.

  5. Ostateczność decyzji – po bezskutecznym odwołaniu lub po upływie terminu.

  6. Egzekucja należności – jeśli brak dobrowolnej spłaty.


    Jak napisać odwołanie od decyzji o nienależnie pobranych świadczeniach rodzinnych i wychowawczych?


    Kiedy możesz się odwołać?

    Jeśli otrzymałeś decyzję administracyjną, w której urząd (np. MOPS, ZUS, gmina) żąda zwrotu świadczeń, które uznał za nienależnie pobrane, masz prawo:

    • Złożyć odwołanie w terminie 14 dni od daty doręczenia decyzji.

    • Odwołanie składa się za pośrednictwem organu, który wydał decyzję, ale adresowane jest do Samorządowego Kolegium Odwoławczego (SKO) lub do innego organu odwoławczego wskazanego w pouczeniu.


    Co powinno zawierać odwołanie?

    1. Twoje dane osobowe: imię, nazwisko, adres, numer PESEL.

    2. Dane urzędu: nazwa i adres organu, który wydał decyzję.

    3. Numer decyzji i data jej wydania.

    4. Sformułowanie: „wnoszę odwołanie od decyzji…”.

    5. Uzasadnienie – to najważniejsza część. Przykładowe powody:

      • brak Twojej winy (np. nie wiedziałeś, że przekroczyłeś próg dochodowy),

      • trudna sytuacja finansowa i rodzinna,

      • wniosek o umorzenie, rozłożenie na raty lub odroczenie zwrotu,

      • nowe okoliczności, które mogą wpłynąć na decyzję.

    6. Podpis.


      Czy warto się odwoływać?

      Tak, warto spróbować! Wiele decyzji można uchylić, zmienić albo przynajmniej rozłożyć należność na raty. Urzędy czasem automatycznie wydają decyzje o zwrocie świadczeń – odwołanie to Twoje podstawowe prawo jako obywatela.


Podstawa prawna

  • Ustawa z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych

  • Ustawa z dnia 11 lutego 2016 r. o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci

  • Kodeks Postępowania Administracyjnego


Najczęstsze pytania (FAQ)

-Czy mogę nie oddać świadczenia?

Jeśli decyzja stanie się ostateczna, to obowiązek zwrotu istnieje. Można jednak wnosić o umorzenie długu, rozłożenie na raty lub odroczenie terminu spłaty.


-Czy mogę się odwołać?
Tak, masz 14 dni od doręczenia decyzji na złożenie odwołania. Możesz także złożyć wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy lub później skargę do WSA.


-Czy za nienależnie pobrane świadczenia grozi kara?
Samo pobranie nienależnych świadczeń nie jest przestępstwem, o ile nie było celowe (oszustwo). Jeśli natomiast w grę wchodzi podanie fałszywych danych lub celowe zatajenie informacji – urząd może zawiadomić prokuraturę.


Jakie są najczęstsze przyczyny zwrotów?

  • Dochód przekraczający próg

  • Rozwód lub rozdzielność faktyczna

  • Podjęcie pracy za granicą

  • Dziecko przestało mieszkać z rodzicem pobierającym świadczenie

  • Świadczenie pobrane z dwóch krajów


Jak napisać odwołanie od decyzji o nienależnym świadczeniu?

Odwołanie powinno zawierać:

  • dane osobowe,

  • numer sprawy i oznaczenie decyzji,

  • uzasadnienie – np. trudna sytuacja materialna, brak winy, zmiana sytuacji życiowej,

  • wniosek – np. o uchylenie decyzji, rozłożenie długu, umorzenie.


Podsumowanie

Nienależnie pobrane świadczenia rodzinne i wychowawcze to poważna sprawa, ale nie bez wyjścia. Warto działać spokojnie, terminowo i wykorzystać wszelkie możliwości prawne – odwołania, umorzenia, raty.

Zadbaj o to, aby mieć zawsze aktualne dane w urzędzie i niezwłocznie informować o zmianach sytuacji rodzinnej czy dochodowej.


Piszemy odwołania od wszystkich decyzji
Zachęcamy do kontaktu mailowego.
Dzięki temu możemy dokładniej odpowiedzieć
na wszystkie Państwa pytania
i szybciej rozwiązać Państwa sprawę.
E-mail: odwolanie.zus@gmail.com, tel.: 530 929 072