W trakcie postępowania o podział majątku wspólnego istnieje możliwość ustalenia nierównych udziałów obu stron w tym majątku. Szczegóły na ten temat i przesłanki do orzeczenia nierównych udziałów zawiera art. 43 § 2.

Jeśli istnieją ku temu ważne powody, można wnioskować o to, by udziały we wspólnym majątku sąd określił kierując się stopniem przyczynienia się każdej ze stron do powstania wspólnego majątku. Spadkobiercy małżonka mogą wnioskować o takie postępowanie tylko wówczas, gdy spadkodawca wniósł sprawę o unieważnienie związku małżeńskiego, wniósł pozew o rozwód bądź separację. Warunek ten nie oznacza jednak, że majątku rodzinie przysparza tylko ta osoba, która pracuje zarobkowo. Mąż utrzymujący niepracującą żonę, która dba o dom i dzieci, nie ma raczej szans na uzyskanie orzeczenia o nierównych udziałach w majątku wspólnym. Sąd wydaje takie orzeczenie po dokładnym przeanalizowaniu sytuacji konkretnych osób.

Ustalenie nierównych udziałów w majątku wspólnym nigdy się nie przedawnia. Ustalenie takie musi zajść w ramach sprawy o podział wspólnego majątku byłych małżonków, w sądzie I instancji.

Przepisy z artykułu 43 § 2 k.r.o. można stosować nie w każdej sytuacji, w której małżonkowie w nierównym stopniu przyczynili się do powstania majątku wspólnego. Stosuje się go w sytuacjach, gdy strona, przeciwko której skierowane jest postępowanie o ustalenie nierównych udziałów w majątku wspólnym rażąco lub uporczywie nie przyczynia się do powstania dorobku, mając ku temu zdolności i możliwości. Często zdarza się tak, że tylko jedna strona dokłada starań, by zapewnić rodzinie należny byt i zaspokoić potrzeby wszystkich jej członków. Druga strona nie tylko nie zwiększa majątku wspólnego, ale wręcz marnuje go i zużywa na własne przyjemności nałogi itp. Rażącymi przykładami takiego postępowania jest uchylanie się od pracy zarobkowej, wynoszenie rzeczy z domu i sprzedawanie ich dla własnej korzyści, przy jednoczesnym sprzeciwie drugiej strony. Strona domagająca się ustalenia nierównych udziałów w majątku wspólnym, musi udowodnić, że strona przeciwna wcale lub w bardzo niewielkim stopniu współtworzyła ów majątek.

Umowny podział majątku wspólnego

Podział majątku następuje w drodze umownej, jeśli strony porozumieją się w tej sprawie. Jeśli elementem majątku wspólnego jest nieruchomość, porozumienie w tej sprawie musi być aktem notarialnym.

Sądowy podział wspólnego majątku byłych małżonków

Gdy strony nie mogą porozumieć się co do podziału majątku wspólnego po rozwodzie, nie zostaje nic innego jak dokonać tego na drodze postępowania sądowego. Postępowania sądowe o podział majątku po rozwodzie są skomplikowane i długie. Występuje tu wiele trudności, związanych na przykład z żądaniami orzekania nierównych udziałów w majątku. Niełatwo jest wyliczyć nakłady, jakie każda ze stron wniosła z majątku osobistego w majątek wspólny. Niejednokrotnie, istnieją też nakłady z majątku wspólnego na osobisty majątek każdej ze stron. Wszelkie nakłady trzeba udowodnić. Nakłady z majątku osobistego na rzecz wspólnego i odwrotne podlegają zwrotowi, dopiero po wykazaniu ich przed sądem.

Sąd może orzec również zwrot wydatków z majątku odrębnego na majątek wspólny. Robi to tylko na wniosek, który trzeba zgłosić podczas sprawy rozpatrywanej w I instancji. Wnoszący o zwrot musi precyzyjnie i dokładnie określić swoje żądania.

Termin wniesienia sprawy o podział majątku nie mija nigdy. Sprawę taką można wnieść nawet kilkanaście lat po rozwodzie i wydanym przez sąd wyroku. Im później, tym trudniej ustala się szczegóły, trudniej też udowodnić nakłady poczynione z majątku osobistego na rzecz majątku wspólnego.

Gdzie wnieść wniosek o podział majątku wspólnego?

Oczywiście wniosek taki należy wnieść do sądu, ale nie do któregokolwiek. Musi być to sąd w miejscu położenia wspólnego majątku byłych małżonków. Jeśli wspólność majątkowa przerwana została na skutek śmierci jednej ze stron, sądem właściwym do rozpoznania sprawy jest sąd spadku.

Ile kosztuje sprawa o podział majątku wspólnego?

Sprawa taka kosztuje 1000 złotych i nie ma znaczenia jak duży jest majątek wspólny. Za sprawę płaci strona, która wnosi o podział majątku.

Zasady podziału majątku wspólnego

Dzieląc majątek wspólny po tym, jak między małżonkami ustała wspólność majątkowa, nie bierze się pod uwagę pasywów. Innymi słowy, przy podziale majątku wspólnego, nie rozlicza się niespłaconych długów obciążających ten majątek. Czymś innym jest oszacowanie wartości przedmiotów składających się na majątek wspólny i podlegających podziałowi.

Szacując składniki majątku wspólnego, trzeba wziąć pod uwagę obciążenia, które zmieniają wartość niektórych składników majątku. Chodzi głównie o obciążenia prawno rzeczowe, za które odpowiada każdorazowy właściciel nieruchomości. Szczególne znaczenie mają tu obciążenia hipoteką i prawami dożywocia. Wartość takich obciążeń musi być odliczona od wartości majątku wspólnego.

Śmierć jednej strony przed podziałem majątku wspólnego

Postępowanie o podział majątku wspólnego najlepiej uruchomić zaraz po tym, jak wyrok rozwodowy uprawomocni się. Upływ czasu może być tu powodem poważnych komplikacji. Uregulowanie sprawy wspólnego majątku byłych małżonków jest szczególnie ważne, gdy jedna ze stron zawrze kolejne małżeństwo.

Kolejna trudna sytuacja, to ta, kiedy jeden z byłych małżonków umiera, a wspólny majątek nie jest podzielony. Wówczas nie dzieli się już majątku lecz spadek po zmarłym. Przedtem jednak trzeba dokonać rozliczenie majątku, który obejmowała wspólność majątkowa byłych małżonków.

Sytuacja z podziałem majątku wspólnego po śmierci jednej ze stron komplikuje się jeszcze bardziej, jeśli nie żyjąca już strona zawarła w międzyczasie kolejne małżeństwo i pozostawiła kolejne dzieci. Trzeba wówczas zbadać, które ze składników majątku wspólnego stanowiły majątek osobisty każdej ze stron. Masa spadkowa nie zawiera całego majątku wspólnego byłych małżonków, a tylko udział nieżyjącego małżonka.

Moment, w którym określa się stan majątkowy

Według zasady, przy podziale majątku dorobkowego, bierze się pod uwagę to, co obie strony posiadały wspólnie w chwili zerwania wspólności majątkowej. Jeśli chodzi o wartość majątku wspólnego, to liczy się ta, jaką miał on w chwili orzekania.

W przypadku, gdy jedna ze stron dokona zniszczenia składników majątku zanim ustanie jego wspólność i zrobi to umyślnie, to zniszczone mienie traktuje się jako coś, co nadal istnieje. Inaczej, byłby to wygodny sposób na pozbawienie drugiej strony prawa do składników majątku wspólnego. Rozliczeniu podlegają również składniki majątku wspólnego, co do których sąd orzeknie, że zostały zbyte tylko pozornie.

W przypadku, gdy utrata lub zniszczenie części majątku wspólnego przez jedną ze stron są nieumyślne, nie wpływa to na podział majątku, natomiast może być przyczynkiem do ustalenia przez sąd nierównych udziałów w majątku każdej ze stron.

   ADWOKAT PATRYK RIEDEL-WODZISŁAW ŚLĄSKI-JASTRZĘBIE-ZDRÓJ-KATOWICE